سرمای هوا امانش را بریده بود، پوشیدن تمام لباس‌هایی که در مدت خیابان‌گردی با خود حمل می‌کرد هم چاره‌ساز نبود و نمی‌دانست که آیا صبح را خواهد دید یا خیر؟
قدم‌زدن در سرمای زمستان او را به میدان آزادی رساند و همین که در گوشه‌ای از میدان چشمش به اتوبوسی با چراغ‌های روشن افتاد، تمام توان خود را جمع کرد تا این چند قدم باقی‌مانده را با سرعت بیشتری طی کند و بتواند خود را به اتوبوس برساند تا شاید اجازه دهند این شب سرد را در اتوبوس روز کند.
در همان ورودی اتوبوس چند مددیار ایستاده بودند و به محض اینکه حال نامساعد این فرد آسیب‌دیده را دیدند، به سرعت پتویی روی دوش او می‌اندازند، راه را باز می‌کنند تا مردی که از ظاهرش اعتیاد نمایان است، به سرعت روی یکی از صندلی‌های خالی اتوبوس جای بگیرد و با خوردن یک غذای گرم، جانی دوباره پیدا کند. اتوبوس‌های سیار حامی شهر چند سالی است که در میادین اصلی شهر جای گرفته‌اند و همچون آخرین نقطه امید افراد بی‌سرپناه و معتادهای متجاهر عمل می‌کنند تا مبادا شب‌های سرد پاییز و زمستان قاتل افراد بی‌سرپناه شوند.
۲۰ اتوبوس در تهران به‌عنوان مددسرای سیار فصلی در روزها و شب‌های سرد پاییز و زمستان فعالیت می‌کنند. افراد مختلف با حضور در این اتوبوس‌ها از امکاناتی همچون یک وعده غذای گرم، پتو، بخاری و محل خواب در اتوبوس بهره‌مند می‌شوند. احمد احمدی صدر، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در گفت‌وگو با همشهری گفت: افراد بی‌خانمان، کارگران فصلی در راه مانده و معتادانی که برای حضور در گرم‌خانه تمایلی ندارند، از خدمات این مددسراهای سیار استفاده می‌کنند. برخی از افرادی که مسافر هستند و جایی در تهران ندارند، هم ترجیح می‌دهند که به این اتوبوس‌هایی که در میادین اصلی شهر مستقر هستند، بروند.
اتوبوس‌های شب، جزو ناوگان اتوبوسرانی نیستند
فعالیت این اتوبوس‌ها در شهر گاهی با این شبهه همراه می‌شود که اتوبوس‌های خدمات‌رسان به افراد آسیب‌دیده، بخشی از حمل‌ونقل شهری هستند و در ساعات دیگر روز در این ناوگان فعالیت می‌کنند؛ موضوعی که از سوی احمدی صدر رد شد: «این اتوبوس‌ها در حمل‌ونقل شهری مورد استفاده قرار نمی‌گیرند و به‌طور کامل در اختیار ما قرار دارند تا به خدمت‌رسانی به اقشار خاص بپردازیم. هر کدام از اتوبوس‌ها نزدیک به ۳۰تا ۳۵ نفر گنجایش دارد.»
او افزود: «اگر افراد تمایلی داشته باشند که به گرم‌خانه‌ها بروند با ۴۰گشت حامی شهر که در حال تردد در شهر هستند، هماهنگ می‌شود تا به این افراد خدماتی ارائه شود. کل شهر تهران ۲۰گرم‌خانه با ظرفیت ۲هزار و ۵۰۰نفری دارد و افراد می‌توانند برای مدت زمان طولانی در آن مستقر شوند، در مددسراهای سیار افراد ممکن است که چندبار مراجعه کنند اما تنها از حوالی شب تا نخستین ساعات صبح امکان حضور در اتوبوس را دارند.»
استقرار در میدان‌های اصلی شهر
مددسراهای سیار فصلی در میدان‌های اصلی شهر همچون میدان راه‌آهن، آزادی، انقلاب، شوش، امام‌حسین و… از ساعت ۹شب تا ۶صبح آماده خدمت‌رسانی به افراد آسیب‌دیده و نیازمند به یک سر پناه در شب‌های سرد هستند. مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در این رابطه توضیح داد: «در هفت میدان اصلی شهر تهران مددسراهای سیار فصلی به بی‌خانمان‌ها، کارتن‌خواب‌ها، در راه‌مانده‌ها و افراد آسیب‌دیده خدمات ارائه می‌دهند.»
او افزود: «این اتوبوس‌ها براساس میزان برودت هوا فعالیت می‌کنند؛ به‌عبارت دیگر ما با شروع فصل سرما دستور فعالیت این مددسراهای سیار را در قالب اتوبوس‌ها صادر می‌کنیم. در زمانی که هوا خیلی سرد نباشد، تعداد محدودی از آنها در میادین اصلی مستقر می‌شوند ولی زمانی که برودت هوا افزایش پیدا می‌کند تعداد بیشتری راهی مددسراهای سیار فصلی در شهر می‌شوند تا مبادا سرمای شدید موجب بروز مشکل برای افراد در راه‌مانده، معتادان و… شود. از ابتدای پاییز که طرح حامی شهر شروع شد تا به امروز هر شب اتوبوس‌ها در سطح شهر فعالیت داشته‌اند و هیچ شبی نبوده که این اتوبوس‌ها در شهر فعال نباشند.
چرا افراد به گرم‌خانه نمی‌روند؟
هر فردی برای حضور در اتوبوس‌های شب دلایل خاص خود را دارد، برخی معتادان زمانی که متوجه می‌شوند با حضور در گرم‌خانه‌ها باید مسیر استحمام و دوری چند ساعته از موادمخدر را پیش بگیرند، حرف‌های هیچ مددکاری را قبول نمی‌کنند، ماندن در خیابان را ترجیح می‌دهند و راهی گرم‌خانه‌ها نمی‌شوند. برخی افراد در راه‌مانده و کارگر فصلی نیز تمایل دارند تا در نزدیکی پایانه‌ها باقی بمانند و از سوی دیگر با فرض اینکه گرم‌خانه‌ها محل تجمع معتادان متجاهر هستند، به این گزینه علاقه‌ای ندارند.
به‌گفته احمدی صدر با افتتاح فاز۲ یاورشهر۹ قرار است که ۲۵۰۰ظرفیت جدید به ۵هزار ظرفیت قبلی اضافه شود، بر این اساس می‌توان گفت که ظرفیت خالی گرم‌خانه‌ها بیشتر می‌شود. در حال حاضر معتادان متجاهر پس از غربالگری به مراکز یاورشهر فرستاده می‌شوند و برهمین اساس ظرفیت بیشتری برای افرادی جز معتادان متجاهر باز شده است. تهران ۲۰گرم‌خانه دارد. او در مورد معتادان متجاهر نیز توضیح داد: این افراد به‌دلیل آنکه با حضور در گرم‌خانه‌ها باید نکات بهداشتی را رعایت و مسیری را با خودروهای ما طی کنند، در برخی مواقع تمایل چندانی به حضور در گرم‌خانه ندارند. در این میان برخی افراد در راه‌مانده و کارگر فصلی نیز تمایل دارند تا از خدمات اتوبوس‌ها سیار استفاده کنند تا دسترسی‌شان به محل کار و مقصدی که می‌خواهند بروند، راحت‌تر باشد.»
در کنار اتوبوس‌های سیار، ۴۰گشت حامی شهر به‌صورت شبانه‌روزی در شهر فعالیت می‌کنند تا از این طریق افراد آسیب‌دیده را به گرم‌خانه‌ها و مددسراهای سیار فصلی(اتوبوس) منتقل کنند. در این میان ۲۲موتورسیکلت نیز مسئولیت دارند تا تمام کوچه‌هاوپس‌کوچه‌های شهر را رصد کنند، این موتورسوارها بیشتر در نقاطی فعال هستند که امکان تردد خودروها وجود ندارد و زیر پل‌ها، کنار جوی‌ها و…را رصد و افراد آسیب‌دیده را به گرم‌خانه‌ها منتقل می‌کنند تا مبادا شب‌های سرد تهران جان انسانی را بگیرد.
روایت پسری که در مددسرای سیار پیدا شد
هر فردی که پای در مددسراهای سیار فصلی می‌گذارد، روایت مختص به‌خودش را دارد؛ مانند پسری که چندی پیش بی‌خبر از خانواده‌اش جدا شد و پدر و مادر هراسان، او را ۱۰روز بعد در یکی از این اتوبوس‌ها پیدا کردند.
محمد اسماعیلی، رئیس اداره ساماندهی آسیب‌های اجتماعی سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران این ماجرا را اینگونه روایت می‌کند: «چند وقت پیش پدر و مادری به یکی از مددسراهای سیار در میدان آزادی مراجعه کردند و اتفاق جالبی را رقم زدند، پسر این خانواده ۱۰روز پیش از خانه بیرون رفته بود، آنها در به در دنبال فرزندشان می‌گشتند اما هیچ نشانی از او پیدا نکرده بودند، تا اینکه نام پسرشان را در سامانه مددکار شهر -که مربوط به شهرداری تهران است- پیدا می‌کنند و متوجه شدند که پسرشان شب‌ها در مددسرای سیار می‌خوابد.»
او افزود: پدر و مادر تا اطلاعات را به‌دست می‌آورند، سریع به میدان آزادی می‌روند. آنها در همان شب فرزندشان را پیدا می‌کنند و پسرشان راضی می‌شود که به خانه بازگردد. پدر و مادر از مددیارها قدردانی کردند که با حضور این مددسرا، شرایطی مهیا شد که فرزندشان در این مدت دچار آسیب نشود. نکته جالب این بود که پسر این خانواده در مدتی که به مددسرا می‌رفت با چند نفر از استفاده‌کنندگان اتوبوس‌های سیار دوست شده بود، وقتی داستان آنها را به خانواده‌اش می‌گوید، پدر و مادر دست به‌کار می‌شوند و به این افراد کمک می‌کنند. این خانواده از این راه بانی خیر شدند.
