وطن شهر/ اولین سالن نمایش فیلم در سال ۱۲۸۳ در خیابان چراغ گاز تهران و توسط ابراهیم خان صحاف‌باشی افتتاح شد. که در آن فیلم‌های کمدی کوتاه نمایش داده شد. اما نخستین سالن عمومی سینما در تهران توسط مهدی‌خان روسی در سال ۱۲۸۶ خورشیدی در خیابان علاءالدوله (فردوسی) افتتاح شد. او پس از مدتی با اجاره بالاخانه‌ای در خیابان لاله‌زار، سالن سینمای خود را به آنجا برد.
در سال ۱۲۹۱ سالن نمایش آرتاشس پاتماگریان (اردشیرخان ارمنی) در خیابان علاءالدوله (فردوسی) تأسیس شد و یک سال بعد سالن نمایش ژرژ اسماعیلف در مقابل سینمای اردشیرخان کارش را شروع کرد.
«گراند سینما» اولین سینمای رسمی تهران بود که در سال ۱۳۰۵ ساخته شد. سینمایی واقع در خیابان لاله‌زار که این خیابان را تبدیل به مرکز سینمایی ایران کرد. گراند سینما تا مدت‌ها فقط فیلم‌های خارجی پخش می‌کرد و بسیار از آن استقبال شد.
«سینما ایران» اولین سینمایی بود که سالن مخصوص خانواده در آن در نظر گرفته شده بود و نظم در آن برقرار بود.
سینماهای تاریخی تهران شهر فرنگ
رادیو سیتی
رادیو سیتی، پربیننده‌ترین سینمای ایران می‌باشد که از اواخر دهه ۳۰ فیلم‌های روشنفکرانه اکران می‌کرد که بیشتر فیلم‌های آمریکایی بودند. سانس ۱۱ صبح روزهای جمعه این سینما بسیار شلوغ بود و جوانان تهرانی با لباس‌های مد روز و شیک برای دیدن فیلم صف می‌کشیدند. سینما رادیوسیتی از مجلل‌ترین و مدرن‌ترین سینماهای ایران بود که توسط حیدر غیایی طراحی و در ۲۷ شهریور ۱۳۳۷ افتتاح شد.
به خاطر معماری متفاوت و قرارگیری در خیابان ولیعصر، سریع میان شهروندان تهرانی به محبوبیت رسید. حیدر قلی خان غیابی شاملو(۱۳۰۱-۱۳۶۴) یکی از پیشگامان معماری نوین ایران است. حیدر غیایی از معماران مشهور معاصر ایران که سابقه طراحی ساختمان‌های مهمی مثل هتل کارلتون تهران، هتل استقلال و بیمارستان لویزان را بر عهده داشت، سینما رادیو سیتی را با توجه به تکنولوژی و معماری روز آن زمان بنا کرده بود. با وجود بمب‌گذاری سال ۱۳۵۲ سینما همچنان فعال بود اما در آبان‌ماه ۱۳۵۷ به آتش کشیده شد و پس از آن تعطیل گشت. این سینما پس از انقلاب ۱۳۵۷ مصادره شد و اکنون متروکه است. در بهمن ماه ۱۳۹۶، ساختمان سینما پس از بررسی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی به‌شماره ۳۱۹۲۶ مورخ ۹۶/۱۱/۴ در فهرست آثار ملی قرار گرفت.
سینما سپید
(نام پیشین: سینما دیانا) از سینماهای قدیمی تهران است. سینما سپیده در سال ۱۳۲۲ با ظرفیتی بالغ بر ۶۰۴ نفر در یک سالن افتتاح شد و در سال ۱۳۸۳ سالن دومی با ظرفیت ۸۴ نفر به این سینما اضافه گردید. سینما سپیده دارای درجه کیفی «ممتاز» می‌باشد. سینما سپیده در خیابان انقلاب، نبش خیابان وصال قرار دارد. سینما سپیده تنها سینمایی است که همه روزه بلیط نیم‌بها ارائه میی دهد. این سینما از ابتدا به حال اکران‌های متفاوت و خاصی را داشته از فیلم‌های خارجی با زیرنویس گرفته تا اکران فیلم‌های کوتاه، مستند و پخش مسابقات فوتبال. این سینما دارای دو سالن نمایش بوده و در حال حاضر متعلق به حوزه هنری است.
سینما سپیده تهران در خیابان انقلاب حوالی خیابان وصال واقع شده. از خیابان به وسیله چند تا پله بالا میریم تا وارد سینما بشیم. گیشه سینما در سمت چپ در ورودی قرار داره. همچنین در سر در این سینما نوشته‌ای با این مضمون وجود دارد که نوشته شده: تنها سینمای دانشجویی کشور=نیم‌بها
سینما آسیا
سینما «آسیا» در سال ۱۳۳۷ توسط «امرلال هندوجا»، «نارانداس بگواندلاس» ساخته و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. این سینما که جزو اولین سینماهای تهران است با ۹۶۲ صندلی کار خود را آغاز کرد. سینما آسیا با طرحی از هوشنگ سیحون حدود پنجاه سال فیلم‌های سینمای ایران را نمایش داد.
سینما عصر جدید
سینما عصر جدید تهران، از جمله سینماهای مهم و قدیمی این شهر بوده و در ضلع شرقی تقاطع خیابان طالقانی و وصال شیرازی واقع شده است. این سینما را در دوران گذشته تخت‌جمشید می‌نامیدند. باید بدانید که تاریخ افتتاح سینما عصر جدید به سال ۱۳۲۱ هجری شمسی باز می‌گردد. اما در روز ۲۱ تیر سال این۱۳۵۷ سینما کاملاً تخریب شد. متأسفانه علی‌رغم برنامه‌ریزی‌های انجام شده، تکمیل و افتتاح مجدد آن کمی به تعویق افتاد. تا این‌که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۵۸ عصر جدید به روی مردم تهران بازگشایی شد و اکنون یکی از مدرن‌ترین و زیباترین سینماهای تهران بزرگ به شمار می‌رود. جالب است بدانید که اولین فیلمی که بعد از افتتاح مجدد در این سینما به نمایش گذاشته شد، فیلم ظهور فاشیسم به کارگردانی فلورستا وانچینی بود.
سینما عصر جدید تهران، به خاطر محیط زیبا و امکانات منحصربه‌فردش درجه کیفی ممتاز را از آن خود کرده و از دیرباز به‌عنوان سینمایی هنری مطرح بوده است. معماری این مجتمع، بسیار خاص و جالب بوده و در نظر اول توجه شما را به خود جلب می‌کند.
سینما جی
سینما جی تهران، در ردیف بهترین و مجهزترین سینماهای این شهر بزرگ قرار دارد. سینمایی که در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی و به مالکیت یکی از بازیگران قدیمی سینما به نام آقای حسین منظوری تأسیس گردید. باید بگوییم که جناب آقای منظوری در گذشته مالک تئاتر پاریس بوده و در دوران پیش از انقلاب در فیلم‌هایی همچون ارادتمند شما عزرائیل و جعفر و گلنار ایفای نقش کرده‌اند. گفتنی است که سال‌ها بعد این سینما مورد بازسازی قرار گرفت و سرانجام در سال ۱۳۷۸ سینما جی در سال ۱۳۷۸ با سه سالن و بعد از ۴ سال تعطیلی بازگشایی شد.
سینما قدس
سینما قدس تهران، از جمله سینماهای قدیمی و معروف این شهر است. جایی در ضلع جنوب غربی خیابان مشهور ولیعصر که سالانه تعداد بسیاری از سینما دوستان را به سمت خود جذب می‌کند. سینما قدس، در ۱۳۴۶ و به دستور فردی به نام محمد خان اعلایی به روی مردم هنرپرور این شهر گشوده شد. در آن زمان، این سینما ۴۵ صندلی داشته و هدف از احداث آن نمایش فیلم‌های آپارات بود. البته از ابتدا قرار بود که این مجتمع سه سالن نمایش فیلم داشته باشد اما متأسفانه این امر هیچ‌گاه محقق نشد. بر طبق شنیده‌ها، معماری اهل کاشان کار ساخت این سینما را به عهده داشته‌اند. باید بگوییم که سینما قدس درجه کیفی ممتاز را به خود اختصاص داده است. در گذشته این سینما را به نام‌های مختلفی همچون پولیدور، پولیساریو و آهنگ می‌نامیدند. بازسازی اولیه این مجتمع با افزایش تعداد صندلی‌ها به ۴۰۰ عدد همراه بود و اکنون شاهد وجود ۷۰۰ صندلی در این سینما هستیم. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که سینما قدس اولین سینمای کشور بوده که به سیستم اطفای حریق و آتش‌نشانی مجهز شده است. در حال حاضر، این سینما از سیستم صوتی معمولی برخوردار می‌باشد. مالک اولیه سینما قدس فردی به نام هارطون نظربیگیان بودند.
سینما لاله
سینما لاله نام پیشین: سینما رکس، یکی از سینماهای تهران است که در خیابان لاله‌زار قرار دارد. این سینما که متعلق به قدرت‌الله رشیدیان و سیفت‌الله رشیدیان بود، در روز ۱ مهر ۱۳۲۴ کار خود را با نمایش فیلم جایی تو را خواهم یافت آغاز کرد.
پس از انقلاب ۱۳۵۷، این سینما توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد و نام آن به «سینما لاله» تغییر یافت.بعدها مالکیت این سینما از بنیاد مستضعفان به حوزه هنری انتقال یافت و در نهایت این سینما در پایان سال ۱۳۷۲ تعطیل شد.
در روز اول مهر ۱۳۸۶ در حاشیه‌ی فیلمبرداری فیلم تردید – اثر واروژ کریم‌مسیحی – و به همت عزیز ساعتی، فیلمبردار این فیلم، مراسم کوچکی به مناسبت شصت و دومین سالگرد افتتاح سینما رکس در محل این سینما برگزار شد.
سینما فلسطین
سینما فلسطین تهران، یکی از قدیمی‌ترین و در عین حالمشهورترین سینماهای این شهر است. این سینما، در سال ۱۳۴۸ تأسیس شد. در ابتدا سینما فلسطین، تنها یک سالن آن هم با ظرفیت ۱۰۳۹ نفر داشت. تا این‌که، سال‌ها بعد مورد بازسازی قرار گرفت و سرانجام با سه سالن مجهز در سال ۱۳۸۱ بازگشایی شد. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، سالن شماره یک این سینما ظرفیتی برابر با ۵۵۱ نفر و سالن دوم و سوم آن گنجایشی معادل ۱۷۲ نفر را دارا می‌باشند. باید بگوییم که نام سابق این مجتمع، گلدن‌سینی بوده است.
سینما ادئون
ساختمان مخروبه‌ای واقع در خیابان سعدی نرسیده با چهارراه مخبرالدوله روزی سینما ادئون بوده است. این سینما در سال ۱۳۴۰ با نمایش فیلم کازینو دوپاری افتتاح شد. سینما ادئون در سال ۱۳۷۱ تعطیل و پس از آن به پاتوق تولیدکنندگان کفش تبدیل شد. هم چنین در سال ۱۳۸۷ ساختمان این سینما طعمه حریق شد.
سینما فرهنگ
سینما فرهنگ تهران، از مجهزترین سینماهای ایران بزرگ بوده که در سال ۱۳۴۷ هجری شمسی به روی مردم پایتخت گشوده شد. سینمایی تحت نظر بنیاد فارابی که مراجعه‌کنندگان بسیاری در هر اکران فیلم‌های خود دارد. نام سابق این مجتمع، سینما سیلورسیتی بوده و تهیهکننده سرشناس و نام‌آشنای سینمای قبل از انقلاب جناب آقای مهدی میثاقیه آن را تأسیس کرده‌اند. گفتنی است که این فرد بزرگ، مالکیت سینما کاپری (بهمن فعلی) را هم در کارنامه کاری خود دارند. مدتی بعد، هنرپیشه باسابقه و معروف تئاتر و سینما آقای بهروز وثوقی این سینما را از آقای میثاقیه خریدند. ایشان در اواخر دهه ۱۳۵۰ هجری شمسی، سینما فلسطین را به مبلغ ۷ میلیون تومان به وزارت فرهنگ و هنر فروختند.
سینما فلسطین، به خاطر فرسودگی و نیاز به تعمیرات، در اوایل دهه ۱۳۸۰ شمسی مورد بازسازی قرار گرفت. بعد از بازگشایی مجدد، این سینما با دو سالن مجزا و مجهز و با ظرفیتی برابر با ۳۶۵ و ۲۳۹ صندلی پذیرای هم‌وطنان عزیز تهرانی شد. مدیریت این سینما را جناب آقای علی هیربد بر عهده دارند. سینما فلسطین تهران، از بهترین سینماهای این شهر بوده و به عنوان سینمایی ممتاز و پنج ستاره در میان مردم شناخته می‌شود.
سینما سروش
سینما سروش تهران، از سینماهای قدیمی این شهر بوده که در تاریخ ۲۴ مهر ۱۳۳۵ هجری شمسی شروع به کار کرد. در گذشته، این سینما را مولن‌روژ می‌نامیدند. جالب است بدانید اولین کاری که در این سینما به نمایش درآمد، فیلم معروف بند باز بود. طراحی سینما سروش تهران را جناب آقای حیدر غیایی انجام داده‌اند. این سینما، به خاطر تعمیرات در سال ۱۳۹۰ تعطیل شد. تا این که در سال ۱۳۹۳ و بعد از گذشت سه سال بازسازی کامل ساختمان انجام و این سینما دوباره به روی مردم گشوده شد. باید بدانید که شهر موش‌های ۲ اولین فیلمی بود که بعد از این سه سال وقفه در سینما سروش اکران شد.
سینما آفریقا
سینما آفریقا تهران، از جمله بهترین و معروف‌ترین سینماهای پایتخت به حساب می‌آید. سینمایی که در سال ۱۳۴۳ به روی تهران‌نشینان هنرپرور گشوده شد. سینما آفریقا را می‌توانید در خیابان ولیعصر و بالاتر از میدان مشهوری به همین نام پیدا کنید. این سینما، ابتدا در یک سالن با ظرفیت ۴۳۰ نفر پذیرای مردم بود. اما اکنون سینما آفریقا ۱۰۰۰ نفر را در خود جای می‌دهد. متأسفانه، در ۱۴ مرداد سال ۱۳۵۷ آتش‌سوزی مخربی در این سینما رخ داد. جالب است بدانید که نام این سینما در دوران پیش از انقلاب اسلامی آتلانتیک بوده و در سال ۱۳۵۸ نام آن را به آفریقا تغییر دادند. گفتنی است که سالن این سینما دارای بالکن نیز می‌باشد. سینما آفریقا تهران، به خاطر کیفیت بالا و امکانات خوب و مناسب درجه کیفی ممتاز را از آن خود کرده است. مالکیت این مجموعه بر عهده حوزه هنری بوده و جناب آقای مهرداد آقا جعفری مدیر آن می‌باشند.
سال‌ها پیش فردی ارمنی به نام آراداسش باتماگرایان (معروف به اردشیر خان ارمنی) تنها فردی بود که توانست سینما را به معنای امروزی در ایران همگانی کند. این شخص در سال ۱۲۹۱ هجری شمسی سالن سینمایی را در خیابان علاءالدوله تهران افتتاح و به پخش سریال‌های معروف تارزان اقدام کرد. وی از این طریق در میان مردم پایتخت به شهرت رسید. حتی اردشیرخان مترجمی را برای ترجمه فیلم‌های خارجی و گروه‌های نوازنده‌ای را جهت نواختن هماهنگ با صحنه‌های فیلم‌ها استخدام کرد. به این ترتیب، وی قدم مهمی را در مردمی شدن سینما در ایران برداشت. حتی اردشیرخان برای اولین بار بوفه‌ها را در سالن سینما وارد کرده و بدین گونه بر جذابیت سالن‌ها افزود. از آن زمان تا به امروز سینمای ایران دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شده و روزبه‌روز سالن‌های بیشتر و مدرن‌تری چه در تهران و چه در سایر شهرها تأسیس شده‌اند. یکی از این سینماهای ۵۲ ساله که پذیرای چند نسل از مردم تهران بوده سینما آفریقا می‌باشد.
سینما بهمن
سینما بهمن تهران، یکی از معروف‌ترین و قدیمی‌ترین سینماهای پایتخت می‌باشد. سینمایی که در سال ۱۳۴۴ در میدان انقلاب تأسیس شد. باید بگوییم که نام سابق این سینما کاپری بوده است. سینما بهمن تهران، دارای ۲ سالن مجزا بوده که به ترتیب ۵۸۸ و ۵۸۱ نفر ظرفیت دارند. این سالن‌ها، بسیار مجهز بوده و دارای سیستم دالبی، سیستم پخش دیجیتال و دیگر تجهیزات سینمایی می‌باشند. به خاطر کیفیت بالای خدمات و امکانات، سینم بهمن درجه کیفی ممتاز را از آن خود کرده است. باید بدانید که سالن‌های این سینما در سال ۱۳۹۵ به وسیله مؤسسه بهمن سبز تعمیر و بازسازی شد.
سینما کریستال
سینما کریستال در سال ۱۳۲۴ با گنجایش ۶۶۰ نفر و دو سالن در تقاطع خیابان لاله‌زار جمهوری ساخته شد. این سینما به اکران فیلم‌های هنری شهره بود.
این سینما یک ویژگی قابل توجه داشت؛ این سینما نخستین سینمای دارای پخش صدای دالبی شد که در لاله‌زار قرار می‌گیرد. در منابعی نیز گفته شده‌است که در نزدیکی یک سال پس از گشایش، نخستین فیلم خارجیِ دارای دوبله به فارسی در کریستال اکران گردید. این سینما هم اکنون تعطیل است.
سینما متروپول
سینما متروپل در سال ۱۳۲۵ با اکران فیلم «نگهبان مبارز» فعالیتش را آغاز کرد.نام این سینما بعدها به «رودکی» تغییر کرد.این سینمای قدیمی تهران در سال ۱۳۸۷ تعطیل شد؛ آخرین یادگاری بجا مانده از آن صحنه‌های فیلم متروپل مسعود کیمیایی است.معمار این بنا وارطان هوانسیان بود که پیش از آن معماری ساختمان‌هایی چون هتل دربند تهران سینما دیاموند ساختمان مرکزی بانک سپه در تهران و…را انجام داده بود.
سینما نادر
سینما نادر یکی از سینماهای خیابان لاله زار واقع در کوچه باربد یا کوچه ملی سابق است که در سال ۱۳۱۲ با نام «رویال» شروع به‌کار کرد. در سال ۱۳۴۲ این سینما توسط ناصر مجدبیگدلی و شرکا با نام جدید «سینما نادر» و اکران فیلم مرد میدان مجدداً شروع به کار کرد و تا سال ۱۳۸۸ فعال بود. اما از آن پس به دلیل ممنوعیت اکران فیلم در این سینما پس از آن تعطیل شد. در طبقه بالای این سینما دفتر گروه سینماهای متحد تهران قرار داشت که فیلم تولید می‌کردند و افرادی مانند ساموئل خاچیکیان، خسرو پرویزی و صابر رهبر در آن اتاق کار داشته‌اند. در این دفتر، فیلم‌هایی همچون شبح کژدم، شکار خاموش، لنگرگاه، ویزا، حادثه و غیره ساخته شده‌است. ۲۰ سینما در خیابان لاله زار فعال بوده‌است که ۶ سالن آن در کوچه باربد قرار داشت. به خاطر وجود سینما ملی در این کوچه، به آن کوچه ملی می‌گفتند اما متأسفانه هیچ‌کدام از این سینماها باقی نمانده و بعضی از آن‌هاانبار وسایل برقی شده و آخرین بازمانده نیز تعطیل شده‌است.
