کلانشهر تهران ۲۰ مددسرا دارد که ۴ مددسرای آن مختص بانوان بی‌خانمان است تا این زنان گرفتار در آسیب‌های اجتماعی زیر پل‌ها، کنار خیابان‌ها، بوستان‌ها، پیاده‌روها و سایر مکان‌های شهری سکنی نگزینند و با برخورداری از خدمات این مجموعه‌ها، فرصتی دوباره به دست آوردند و زندگی جدیدی شروع کنند.
به گزارش وطن شهر و به نقل از روابط عمومی سازمان خدمات و مشارکت های اجتماعی؛ پایتخت با جمعیتی در یک قدمی ده میلیون نفر، همانند سایر کلانشهرهای پر جمعیت دنیا با پدیده افراد بی‌خانمان و کارتن خواب مواجه است. معضلی ناخوشایند که همواره یکی از اصلی ترین دغدغه های مدیران ارشد شهری است. در این زمینه شهرداری تهران نیز در سال های گذشته حسب مسئولیت های اجتماعی که مطابق با اسناد بالادستی بر عهده دارد، اقدامات مختلفی برای ساماندهی این افراد انجام داده است. اما در دوره مدیریت شهری کنونی پایتخت، شاهد آن هستیم که دامنه این خدمات اجتماعی نسبت به گذشته بسیار بیشتر و گسترده تر شده به طوری که امروز شاهدیم تمامی مددسراهای تهران به شکل شبانه روزی و ۲۴ ساعته در حال ارائه خدمات به افراد آسیب دیده اجتماعی هستند.
این مراکز در بیشتر مواقع حالت خوابگاهی دارند که تعداد زیادی از افراد بی‌سرپناه را پذیرش می‌کنند. البته برخی از کارتن‌خواب‌ها و افراد در راه مانده و گرفتار در آسیب های اجتماعی نیز به شکل داوطلبانه به این مددسراها مراجعه می‌کنند. عده دیگر نیز توسط گشت‌های حامی شهر سازمان خدمات و مشارکت های اجتماعی شهرداری تهران شناسایی و به این مراکز راهنمایی می‌شوند.
گزارش پیش رو گوشه‌ای از خدمات مددسرای منطقه ۲۲ ویژه بانوان واقع در غرب تهران است که با ظرفیت یکصد نفره، از گذشته های دور تا به امروز پذیرای زنانی بوده است که چه خواسته و چه ناخواسته گرفتار آسیب های اجتماعی شده اند. مرکز “آفتاب نیلوفری” که در همجواری خط ۵ مترو تهران _ کرج قرار دارد اما این روزها خدمات رسانی آن نسبت به گذشته کمی متفاوت تر اراده می شود.
همه چیز برای بازگشت به زندگی مهیا است
پیدا کردن مددسرای “آفتاب نیلوفری” به راحتی میسر نیست؛ برای رسیدن به این مرکز باید از آزادراه تهران_ کرج به سمت غرب حرکت کنیم. درب سفید رنگ این مجموعه با اجازه نگهبانی و هماهنگی مدیریت بر روی بازدیدکنندگان باز می شود.
محیط باز و چند نیمکت و سایبان در حیاط مددسرا به چشم می خورد. سکوت خاصی در فضا حاکم است و هرازگاهی صدای رد شدن قطار مترو سکوت را می شکند. خانم ها رفیعی مدیر و غفاری مددکار این مددسرا هستند.
رفیعی درباره نحوه ارائه خدمات در این مرکز می گوید: اینجا همه اقدامات به نحوی برای مددجویان انجام می شود تا بتوانند به زندگی جدید شان بازگردند. مددجویانی که به این مددسرا پناه می آورند تنها بی خانمان یا کارتن خواب نیستند، بلکه افرادی هستند که با سایر آسیب های اجتماعی مواجه اند.
این مدیر جوان در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون مددجویی توانسته پس از بهبود به آغوش خانواده بازگردد، می گوید: خوشبختانه در مدت اخیر اقدامات مددکارانه بسیاری صورت گرفته تا مددجویان به خانواده هایشان بازگردند؛ در حدود سه ماه اخیر توانسته ایم با همت مددکارانه با مددجویان و خانواده هایشان، حدود ۱۰ مددجو را به آغوش خانواده ها بازگردانیم.
وی می افزاید: این مرکز در حال حاضر یکصد تختخواب دارد، اما در فصل سرد سال، ظرفیت بیشتر می شود. البته ناگفته نماند که این ظرفیت در سه سالن تقسیم بندی شده تا مددجویان براساس وضعیت و شرح حال شان اسکان یابند.
مدیر مرکز “آفتاب نیلوفری” ادامه می دهد: برخی از مددجویان به شکل داوطلبانه به این مکان مراجعه می کنند، برخی نیز از طریق گشت ها با هدف ساماندهی افراد بی خانمان به این مرکز راهنمایی می شوند. همچنین افرادی هستند که معتاد متجاهر بوده اند و در مراکز یاورشهر دوران بهبودی را گذرانده و با توجه به اینکه محیطی برای اسکان نداشته اند به این محیط منتقل می شوند تا همچنان پاک باقی بمانند.
رفیعی خاطرنشان می کند: خدمات گوناگونی در این محیط ارائه می شود از برپایی کارگاه های آموزشی و مهارتی گرفته تا خدمات بهداشتی و درمانی.
اینجا دامنه خدمت رسانی گسترده است
غفاری که یکی از مددکاران پرتلاش این مرکز است نیز درباره نحوه کار در مددسرای “آفتاب نیلوفری” می گوید: در این مرکز خدمات رسانی گسترده ای صورت می گیرد، در حالیکه هر مددجویی برای خودش، حکایتی دارد.
آن طور که پیداست غفاری شغلش را دوست دارد؛ به طوری که همواره به دنبال گره گشایی از کار مددجویان است؛ چرا که مددجویان از زحمات وی برای درمان دندان هایشان ابراز رضایت دارند.
از وی می پرسیم داستان اینکه مددجویان از اقداماتش برای درمان دندان هایشان تشکر می کنند چیست، پاسخ می دهد: چند ماه پیش در مددسرای منطقه ۵ فعالیت داشتم تا اینکه خودم برای درمان دندان هایم به دندانپزشکی مراجعه کردم. چون درمان دندانم جراحی نیاز داشت به پزشک مراجهه کردم و آنجا پزشک معالجم متوجه شد که شغلم چیست. در پایان کار، پزشک اعلام کرد که اگر افراد مددجو نیازمند خدمات دندانپزشکی هستند این کار را رایگان انجام می دهد.
این مددکار مددسرای “آفتاب نیلوفری” می افزاید: این آشنایی با دندانپزشک خیّر موجب شد تا تعداد زیادی از مددجویان مشکل دندان شان برطرف شود.
اینجا پانسیون نیست
در حین مصاحبه، نگهبان ساختمان وارد اتاق می شود و اعلام می کند که دو دختر خانم درخواست ورود به مددسرا را دارند. مدیر مجموعه اجازه ورود می دهد و مددکار به سراغ شان می رود. این دو دختر جوان، دانشجو هستند اما در تهران جایی برای اسکان موقت ندارند تا شرایط خوابگاه دانشگاه فراهم شود. مددکار به آنها می گوید می توانند اسکان یابند، اما فضا برای افراد آسیب دیده است، حال آنکه این دانشجویان تصور می کردند که این مددسرا همانند یک پانسیون خدمات اسکان ارائه می دهد.
بار دیگر پسری با ظاهر آراسته زنگ مددسرا را به صدا در می آورد و درخواست ملاقات با مادرش را دارد. این سوال مطرح می شود که مگر خانواده مددجویان به فکر این افراد هستند و اگر هستند پس چرا آنان را به نزد خود نمی برند؟
رفیعی مدیر مددسرای “آفتاب نیلوفری” در این باره می گوید: متاسفانه تعدادی از افراد حاضر در این مرکز، مادران و پدران مسنی هستند که از سوی فرزندان شان رها شده اند. آنهم به تصور اینکه این مددسرا مرکز نگهداری از سالمندان نیز هست.
به سراغ مرد جوان می رویم تا علت اینکه مادرش را به این مرکز آورده است، جویا شویم. نامش پویا است و می گوید: دست روی دلم نگذارید که خون است. مادرم از وقتی ۱۲ سالم بود، به همراه پدرم گرفتار اعتیاد شدند و هر بلایی که می خواستند سر من و خواهرم آوردند. نتوانستیم درس بخوانیم و فقط کار کردیم تا خرج مواد والدین مان را در آوریم. در آخر هم از یکدیگر جدا شدند و هر کدام سوی خودشان رفتند. من و خواهرم نیز با بدبختی زندگی مان را جمع و جور کردیم و توانستیم زندگی جدیدی برای خودمان دست و پا کنیم. الان خواهرم ازدواج کرده و صاحب دو فرزند است و من نیز ازدواج کرده ام و دو بچه دارم.
وی ادامه می دهد: مادرم تا به حال ۱۰۰ بار ترک کرده و آنقدر با پدرم طلاق و مجددا رجوع کردند که نهایتا محضر خانه خسته شده و دیگر اجازه ازدواج به آنها را نداد.
این همراه مددجو می گوید: مسئولان خیلی لطف کردند که مادرم را به اینجا و این مرکز آورده اند. حداقل اینجا به خوبی از وی مراقبت می شود و من هم هر از گاهی به سراغش می آیم. هنوز جای کتک هایش به روی بدنم هست. من نامرد نیستم، اما هر کسی جای من بود دیگر به سراغش نمی آمد.
خدمات رسانی گسترده در مددسراها
برای اینکه ببینیم در مددسراهای پایتخت خدمات رسانی به چه شکلی تعریف و اجرا می شوند، به سراغ پیمان ضیایی معاون حمایت های سازمان خدمات و مشارکت های اجتماعی شهرداری تهران رفته ایم.
وی در این باره می گوید: خدمات رسانی در مددسراها متنوع و گسترده است. یکی از اقداماتی که به همت مددکاران در این دوره مدیریت شهری برای مددجویان بی سرپناه انجام می شود این است که با یک روند مشاوره و ارتباط باخانواده ها، فرصت برقراری مجدد ارتباط با خانواده ها فراهم می شود که این اقدام برای بانوان آسیب دیده در اولویت قرار دارد.
ضیایی ادامه می دهد: در حال حاضر مددجویان مددسراها در صورتی که از مراکز یاورشهر ترخیص شوند و محلی برای اسکان نداشته باشند نیز به مددسراها راهنمایی می شوند و روند کسب مهارت آموزی را آغاز می کنند.
معاون حمایت های سازمان خدمات و مشارکت های اجتماعی شهرداری تهران می افزاید: برپایی کارگاه های مهارت زندگی، کارگاه های بهداشتی و درمانی و حضور پزشک و روانپزشک در طول هفته در مددسرای بانوان از جمله خدمات رسانی به این افراد دچار آسیب های اجتماعی است. ضمن آنکه در این دوره از مدیریت شهری برای کاهش آسیب های اجتماعی و خروج این افراد از چرخه آسیب، میزهای خدمتی با مشارکت نهادها و سازمان های گوناگون در مددسراها برپا می شوند تا این افراد با فراهم شدن حقوق شهروندی، بتوانند به زندگی جدید بازگردند.
در این میان غفاری مددکار این مرکز می گوید: چند وقت پیش نیز یک خودرو پیر مردی را پشت در این مرکز گذاشت و رفت؛ برخی فکر می کنند مددسراها محیط اسکان سالمندان هستند و اینجا را با آسایشگاه اشتباه می گیرند.
