به گزارش وطن شهر و به نقل از شهر، نشست پنجم از فصل دوم سلسله نشست‌های شهراندیش با موضوع «جایگاه مناسک ایرانی و اسلامی در فضا و هویت شهری» توسط دبیرخانه هیئت اندیشه‌ورز شهرداری تهران روز -یکشنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۳- برگزار شد.
حمید دهقانیان، مدیر اندیشکده مطالعات ایران پژوهشکده شهید صدر در این نشست درخصوص فربه‌گی مناسکی و پرابلماتیک انسجام اجتماعی جامعه ایران گفت: همانگونه که جسم انسان به غذا نیاز دارد، به مراتب روح انسان به مناسک بیشتر نیاز دارد. در زندگی کلان‌شهری سراسر آئین و مناسک داریم و اگر مناسک نباشد شاهد بهم‌ریختگی قابل توجهی در نظم شهر خواهیم بود.
وی مناسک را دو دسته عنوان کرد و گفت: مناسک اولیه در چهارچوب مشخصی قرار دارند، اما مناسک ثانویه با خلاقیت مؤمنین به وجود آمده است. به‌طورمعمول مناسک ثانویه تحت تأثیر جغرافیا، تاریخ، فرهنگ و … شکل می‌گیرند.
مدیر اندیشکده مطالعات ایران پژوهشکده شهید صدر عنوان کرد: نسبت به قراردادهای اجتماعی که در جامعه ایران شکل می‌گیرد، ساده‌سازی‌هایی انجام می‌دهیم و از نظریه‌های غربی پیروی می‌کنیم که هم اکنون نظریه‌پردازان غربی آن را نمی‌پذیرند. متأسفانه در جامعه ایران حتی نظریات فرهنگی را نیز کاملا به شکل شابلون استفاده می‌کنیم و در واقع به‌دنبال این هستیم که نظریات را به مثابه شابلون در واقعیت ایران جای‌گذاری کنیم. اگر مشکل ایجاد شد؛ واقعیت را برش می‌دهیم. مواردی که برای ما آشکار شده، مهم است و سایر موارد شاید خطای نظری، روشی و … باشد که ما این تفاوت را نادیده گرفته‌ایم.
وی با تأکید بر اینکه مناسک با حوزه اخلاقیات متفاوت است و مکانی است که در آن ادغام صورت می‌گیرد، گفت: باید به تکیدگی و تفاوت مناسک شیعی بنگریم و متوجه باشیم که نوعی تکیدگی وجود دارد. ما صرفا براساس ظواهر اخلاقی می‌خواهیم اطلاقی به مسئله مناسک بدهیم.
دهقانیان در ادامه با اشاره به اینکه نظام دانش ما شهرشناختی است، مطرح کرد: این سایه نگاه شهرشناختی نسبت به پدیده‌های جامعه یکی از آسیب‌هایی است که نمی‌گذارد مطالعات را از لحاظ کیفیت علمی به خوبی انجام دهیم.
وی همچنین با تأکید بر اینکه غالبا از ابزار نظری به روش نامناسب استفاده می‌کنیم و عملا نظریه را بر واقعیت تحمیل می‌کنیم، گفت: مناسک جایی است که در آن روایتی صورت می‌گیرد و مهم‌ترین منطق کارکرد آن جامعه‌پذیری است. در مناسک هم شور است و هم شعور.
دهقانیان تصریح کرد: برای اینکه بتوانید یک جامعه‌پذیری خوب را از یک ایده به اجرا برسانید، باید هر دو بال عاطفه و عقلانیت همزمان کار کنند. تعامل بین عاطفه، احساس و عقلانیت در تحقق یک کنش توأمان لازم است و نمی‌توانیم صرفا بعد عقلانی یا بعد عاطفی دین را استفاده کنیم.
وی در پایان گفت: یکی از آسیب‌هایی که امروزه در حال رخ دادن است این است که در حال ادغام هویت محله‌ای در فربه‌گی مناسکی که ذات کلان‌شهری می‌طلبد، هستیم.
اسدی: مدیریت شهری باید به مناسک توجه کند
مهدی اسدی، عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در ادامه این نشست درخصوص ماندگاری آئین عاشورا از رهگذر اتصال با زندگی روزمره ایرانی در فضای شهری اظهار کرد: درست است که کارکردهای زندگی مناسکی بیشتر مذهبی است، اما با سایر حوزه‌ها نیز ارتباط و اتصال پیدا می‌کند و از این جهت نقش مهمی در حیاط انسانی برعهده دارد. مدیریت شهری باید به مناسک توجه کند.
اسدی افزود: مناسک محرم به‌عنوان کانونی‌ترین مناسک شیعه، از ابتدا تاکنون نقش اساسی در ادامه حیات جامعه شیعی داشته و در آینده نیز خواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه مفهومی تحت عنوان مشارکت و سهیم شدن داریم، گفت: از مفهوم سهیم شدن در برپایی مناسک در جایی می‌توانیم استفاده کنیم که می‌خواهیم این امر را در زندگی امروزی با نظم جدید همراه کنیم. ما می‌توانیم از اتصال سنت‌ها با امر زیبایی‌شناختی و هنری این استفاده را داشته باشیم که گویا در حال آماده‌سازی مناسک اسلامی و ایرانی برای ورود به زندگی جدید شهری هستیم. با این امر می‌توان برای نسل جوان برنامه‌ریزی کرد.
وی همچنین بیان داشت: احیای مناسک اسلامی نمی‌تواند افزایش ترافیک را رقم بزند، ایجاد انسداد در زندگی روزمره قطعا به ادامه حیات مناسک ضربه خواهد زد. ما می‌توانیم به مکان‌های چندمنظوره توجه کنیم که این امر ریشه تاریخی دارد. می‌توان بر روی این موضوع بیشتر تفکر کرد که ادامه حیات مناسک و یا پربارتر شدن اجرای مناسک چطور می‌تواند در خدمت زندگی قرار گیرد.
اسدی با اشاره به اینکه اگر مناسک در خدمت زندگی قرار نگیرد، نمی‌توانیم به ادامه‌دار بودن آن امیدوار باشیم، افزود: با توجه به اینکه مناسک اسلامی به امر قدسی متصل است، نمی‌توانیم آن را در هر مکان و هر زمانی اجرا کنیم. قطعا باید مکان‌ها و زمان‌هایی که به این مسئله اختصاص پیدا می‌کند در حد مناسبی تعبیه شود که عکس خود عمل نکند.
