به گزارش وطن شهر و به نقل از شهر؛ سیر تحول بلیت در شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، آیینهای است از دگرگونیهای فناوری، مدیریت شهری و سبک زندگی شهروندان تهرانی در طی یک قرن گذشته. به بهانه ۶۹ سالروز تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران این گزارش به بررسی چهار دوره تاریخی بلیتهای اتوبوس در پایتخت میپردازد؛ از دوره پیش از تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه تاکنون و از نخستین بلیتهای کاغذی و سکهای تا بلیتهای هوشمند امروزی.
پیش از سال ۱۳۰۵ در تهران اتوبوس هایی وجود داشت که معمولا به صورت انفرادی کار می کردند. اتوبوسرانی تهران، از سال ۱۳۰۴ خورشیدی فعالیت خود را آغاز کرد و نهایتا در ۲۵ فروردین سال ۱۳۳۵ شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه تاسیس شد و به مرور زمان به یکی از بزرگترین شبکههای حملونقل عمومی تبدیل شد. یکی از شاخصترین نمودهای این توسعه نیز تحولات بلیتهای اتوبوس است.
نخستین دورهی بلیتها، از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۳۴، شامل سکهها و کاغذهایی بسیار ابتدایی بود. در این دوران، راننده یا مأمور بلیت سکههایی خاص که معمولا برای هر شرکت اتوبوسرانی متفاوت بود یا کاغذهایی با مهر دستی دریافت میکرد که بیشتر جنبهی کنترلی و نظمدهی داشتند. بلیتهایی که گاهی اوقات با دست نوشته میشدند یا مهر سادهای داشتند و استفاده از آنها بیشتر بر مبنای اعتماد عمومی و ساختار ابتدایی مدیریت حملونقل بود.
اما از سال ۱۳۳۵ با تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران تا حدود سال ۱۳۸۰، تحول جدی در طراحی و چاپ بلیتها صورت گرفت. در این دوره بلیتهای رنگی، شمارهدار و چاپی به کار گرفته شدند که هر رنگ نشاندهندهی مسیر یا ناحیهای خاص از شهر تهران بود. تنوع رنگ و طراحی در این دوران، کمک زیادی به تفکیک مسیرها و نظمدهی بهتر به شبکه حملونقل عمومی کرد.
در حقیقت بلیتها با عناوینی چون (خط یک)، (بینشهری) یا (نیمبها) شناخته میشدند. برخی بلیتها دارای بارکد یا کد کنترل بودند که برای راستیآزمایی و بررسیهای مدیریتی استفاده میشدند، هرچند همچنان عمدتاً کاغذی و سنتی باقی ماندند. در این دوره، بلیتها در دکههای مطبوعاتی، کیوسکهای فروش یا توسط رانندگان به فروش میرسید و کنترل بلیت در داخل اتوبوس انجام می شد.
اما تحول بصری بلیت ها از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۷ اتفاق افتاد. بلیتها به شکل دفترچههایی با تصاویر گرافیکی، نمادهای فرهنگی، مکانهای تاریخی و طبیعت ایران چاپ شدند. استفاده از المانهای فرهنگی در طراحی بلیت، تلاشی برای ایجاد حس تعلق شهری و ملی در میان مسافران بود. بلیتهایی با تصاویر گل، معماری سنتی، پرچم ایران و نمادهای شهری تهران چاپ شدند. این بلیتها که به صورت دفترچهای فروخته میشدند، برای دورههای زمانی خاص (مثلاً یک هفته یا یک ماه) اعتبار داشتند.