تغییرات اقلیمی به یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی عصر حاضر تبدیل شده است که پیامدهای آن به‌طور مستقیم بر زندگی شهری، سلامت عمومی، زیرساخت‌ها و اقتصاد جوامع تأثیر می‌گذارد. افزایش دماهای بی‌سابقه، تشدید سیلاب‌ها، طوفان‌های شدید، آلودگی هوا و ناپایداری منابع انرژی، شهرها را در معرض تهدیدات جدی قرار داده است. در چنین شرایطی، تدوین و اجرای برنامه‌های جامع اقلیمی در سطح شهری، ضرورتی انکارناپذیر برای حفظ ایمنی، تاب‌آوری و پایداری جوامع انسانی به‌شمار می‌رود.
برنامه‌های اقدام اقلیمی شهری، با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، ارتقای بهره‌وری انرژی، توسعه زیرساخت‌های سبز و افزایش آمادگی در برابر بحران‌های زیست‌محیطی طراحی می‌شوند. این برنامه‌ها نه‌تنها به کاهش اثرات مخرب اقلیمی کمک می‌کنند، بلکه فرصت‌هایی برای رشد اقتصادی سبز، بهبود کیفیت زندگی، ایجاد اشتغال پایدار و تقویت مشارکت اجتماعی فراهم می‌سازند. شهرهایی که با رویکردی علمی، مشارکتی و بلندمدت به مقابله با تغییرات اقلیمی می‌پردازند، می‌توانند الگویی موفق برای توسعه پایدار در قرن بیست‌ویکم باشند.
منچستر از برنامه پنج‌ساله اقدامات اقلیمی رونمایی کرد
شهر منچستر یکی از شهرهای مهم انگلستان است و به‌منظور مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، برنامه عملیاتی پنج‌ساله خود را معرفی کرده است که از ماه جاری آغاز می‌شود. هدف اصلی این برنامه، کاهش انتشار کربن و دستیابی به وضعیت کربن‌صفر تا سال ۲۰۳۸ اعلام شده است.
منچستر سابقه‌ای بیش از ۱۵ سال در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی دارد و برنامه‌هایی همچون «منچستر: آینده‌ای مطمئن» و نخستین برنامه اقدام تغییرات اقلیمی را به اجرا گذاشته است. برنامه جدید با عنوان «منچستر آماده اقلیم: طرح ۲۰۲۵-۳۰» مسیر دقیق‌تر و هماهنگ‌تری را برای جوامع محلی، کسب‌وکارها و سازمان‌ها از جمله شهرداری ارائه می‌دهد تا در مسیر هدف نهایی حرکت کنند.
این برنامه علاوه بر کاهش کربن، مزایای متعددی همچون کاهش هزینه‌های انرژی، ایجاد فرصت‌های شغلی سبز، بهبود حمل‌ونقل عمومی، افزایش فضاهای سبز و بهبود کیفیت هوا را برای شهر به همراه خواهد داشت.
بر اساس طرح «MCR Plan» که توسط سازمان «منچستر آماده تغییرات اقلیمی» توسعه یافته، تا سال ۲۰۳۰ لازم است اقدامات زیر در منچستر انجام شود:
به‌روزرسانی و بهبود بهره‌وری انرژی در ۷۸ هزار و ۸۵۰ واحد مسکونی
بهبود وضعیت انرژی در ۶۲۰۰ ساختمان غیرمسکونی
نصب ۵۴ هزار پمپ حرارتی در ساختمان‌ها
نصب حدود ۴۰۰ مگاوات ظرفیت انرژی خورشیدی، معادل تأمین برق ده‌ها هزار خانه
تبدیل حدود ۲۵ درصد خودروهای باری سبک و سنگین به وسایل نقلیه برقی
این اقدامات نیازمند همکاری در سطوح محلی، منطقه‌ای و ملی است تا منچستر بتواند در تحقق اهداف سختگیرانه خود پیشرو باشد و نقش کلیدی در تحقق اهداف اقلیمی بریتانیا ایفا کند.
بهبود بهره‌وری انرژی با نوسازی واحدهای مسکونی و پمپ‌های حرارتی
نوسازی گسترده ۷۸ هزار و ۸۵۰ خانه در منچستر نقش بسیار مهمی در بهبود بهره‌وری انرژی شهر ایفا خواهد کرد. این اقدام شامل انجام مجموعه‌ای از به‌روزرسانی‌ها و اصلاحات است که موجب کاهش مصرف انرژی و بهبود شرایط زیست‌محیطی خواهد شد.
از جمله مهم‌ترین این اقدامات می‌توان به افزایش عایق‌بندی ساختمان‌ها، جایگزینی پنجره‌ها و درها با پنجره‌های دو یا سه جداره و درهای با درزبندی، ارتقای سیستم‌های گرمایشی، هوشمندسازی کنترل‌ها و تهویه اشاره کرد. این اقدامات منجر به بهینه‌سازی مصرف انرژی ساختمان‌ها می‌شود و منچستر را در رسیدن به هدف کربن‌صفر یاری می‌رساند. ایجاد محیط‌های مسکونی راحت‌تر و سالم‌تر از دیگر مزایای مهم این برنامه است.
پمپ‌های حرارتی یکی از فناوری‌های کلیدی برای کاهش انتشار کربن و بهبود بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها هستند. این دستگاه‌ها با استفاده از انرژی الکتریکی، گرما را از اعماق زمین استخراج و به داخل ساختمان منتقل می‌کنند، به‌طوری که انرژی مصرفی آنها بسیار کمتر از سیستم‌های گرمایشی سنتی است.
نصب ۵۴ هزار پمپ حرارتی در منازل و ساختمان‌های منچستر در برنامه پنج‌ساله این شهر منجر به کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی همچون گاز طبیعی می‌شود که منبع اصلی انتشار گازهای گلخانه‌ای در ساختمان‌ها هستند. بهره‌وری بالای پمپ‌های حرارتی موجب صرفه‌جویی قابل‌توجه در هزینه‌های گرمایش برای ساکنان می‌شود و همزمان به کاهش بار شبکه انرژی کمک می‌کند.
خودروهای برقی نیز نقش مهمی در کاهش انتشار کربن کلی منچستر ایفا می‌کنند. با توجه به روند سبز شدن شبکه برق منچستر و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر، انتشار کربن مرتبط با تأمین برق خودروهای برقی نیز روزبه‌روز کمتر خواهد شد. افزون بر این، صدای کمتر این خودروها، به بهبود محیط شهری و کاهش آلودگی صوتی کمک می‌کند.
افزایش فضای سبز و پارک‌های شهری در منچستر، علاوه‌بر زیبایی و ایجاد محیطی دلپذیرتر، مزایای گسترده‌ای برای سلامت و کیفیت زندگی شهروندان به همراه خواهد داشت. این فضاها به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کنند، دمای محیط را در روزهای گرم کاهش می‌دهند و موجب ایجاد محیط‌های سالم‌تر برای فعالیت‌های بدنی و تفریح می‌شوند. فضاهای سبز به بهبود سلامت روانی مردم، کاهش استرس و افزایش حس تعلق اجتماعی کمک می‌کنند، همچنین این محیط‌ها می‌توانند زیستگاه‌های طبیعی کوچک را در داخل شهر حفظ کنند و تنوع زیستی را افزایش دهند.
شورای شهر منچستر برنامه‌ریزی کرده است تا با ارائه مشاوره، آموزش و حمایت‌های مالی و فنی به کسب‌وکارها کمک کند تا انتشار کربن خود را کاهش دهند. این حمایت‌ها شامل ارتقای بهره‌وری انرژی، تشویق به استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، تسهیل دسترسی به فناوری‌های پاک و ایجاد شبکه‌های همکاری میان شرکت‌ها برای تبادل تجربیات و راهکارهای پایدار است. شورا همچنین قصد دارد نقش خود را در تدوین سیاست‌ها و مقرراتی ایفا کند که انگیزه‌های لازم برای کاهش انتشار را ایجاد کند و از کسب‌وکارهای نوآور و سبز حمایت مالی و معنوی کند. این رویکرد موجب می‌شود کسب‌وکارها بتوانند ضمن کاهش اثرات زیست‌محیطی، از مزایای اقتصادی بهره‌مند شوند و به توسعه پایدار در منچستر کمک کنند.
علاوه بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، برنامه جدید به نحوه سازگاری شهر با پیامدهای تغییرات اقلیمی همچون افزایش دماهای شدید و سیلاب‌ها نیز پرداخته و طرحی جدید با عنوان «طرح سازگاری منچستر» را همزمان منتشر کرده است. این طرح به‌عنوان بخشی از برنامه جامع اقلیمی منچستر، با هدف افزایش تاب‌آوری شهری در برابر پیامدهای تغییرات اقلیمی تدوین شده است.
طرح سازگاری منچستر بر شناسایی مناطق آسیب‌پذیر در برابر پدیده‌هایی همچون موج‌های گرمایی، بارش‌های شدید و سیلاب‌های ناگهانی تمرکز دارد و مجموعه‌ای از اقدامات عملیاتی را برای کاهش ریسک و محافظت از زیرساخت‌ها، فضاهای سبز و جوامع محلی ارائه می‌دهد. از جمله راهکارهای کلیدی این طرح می‌توان به توسعه زیرساخت‌های سبز همچون بام‌های گیاهی و دیوارهای زنده، بهبود سیستم‌های زهکشی شهری، افزایش پوشش درختی در سراسر شهر و طراحی فضاهای عمومی مقاوم در برابر گرما اشاره کرد.
این برنامه بر مشارکت شهروندان، سازمان‌های محلی و بخش خصوصی در اجرای راهکارهای سازگاری تأکید دارد تا منچستر بتواند در برابر تهدیدات اقلیمی آینده، شهری ایمن، پایدار و انعطاف‌پذیر باقی بماند. از سوی دیگر، برنامه اقدام تغییرات اقلیمی شهرداری منچستر برای دوره ۲۰۲۵-۳۰ که بر پایه موفقیت‌های دوره ۲۰۲۰-۲۵ شکل گرفته، تعهد داده است تا انتشار کربن شهرداری را بیش از یک‌سوم کاهش دهد که معادل صرفه‌جویی در حدود ۴۳ هزار تن انتشار کربن خواهد بود. منچستر با این برنامه‌های جامع و بلندپروازانه، گامی مهم در راستای مقابله با بحران تغییرات اقلیمی برداشته است و می‌کوشد الگویی موفق برای سایر شهرهای جهان باشد.
شهر آلبانی برنامه اقدام اقلیمی خود را به‌روزرسانی می‌کند
شهر آلبانی، پایتخت ایالت نیویورک، فرایند به‌روزرسانی برنامه اقدام اقلیمی خود را آغاز کرده است و مسیر جدیدی برای مقابله با تغییرات اقلیمی ترسیم می‌کند. برنامه جدید با عنوان «اکنون عمل کنیم: همبستگی برای اقدام اقلیمی» شامل ارزیابی آسیب‌پذیری اقلیمی و تدوین راهبردهایی برای عملیات شهری و جامعه است.
شهرداری آلبانی با توجه به افزایش تهدیدات اقلیمی همچون فصل‌های طولانی‌تر و گرم‌تر، طوفان‌های شدیدتر، افزایش سیلاب‌ها و تشدید آلودگی هوا، به جمع‌آوری نظر کارکنان شهری، اعضای جامعه و مسئولان منتخب پرداخته تا برنامه‌ای جامع‌تر تدوین کند. این برنامه بر دستاوردهای قبلی استوار است که شامل موارد زیر بوده:
استفاده ۱۰۰ درصدی از انرژی‌های تجدیدپذیر در عملیات شهری
نصب ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی در نقاط مختلف شهر
کاشت هزاران درخت جدید و احیای جنگل‌های شهری
ساخت یک مزرعه خورشیدی روی سایت دفن زباله شمالی آلبانی
برنامه جدید «اکنون عمل کنیم» در ادامه مسیر این دستاوردها و با هدف توسعه و بهبود بیشتر تدوین می‌شود. به گفته شهردار آلبانی این شهر با تاریخ، نبوغ و غرور مدنی خود تعریف می‌شود؛ نسل‌ها و محله‌های مختلف آلبانی با همکاری یکدیگر چالش‌ها را حل کرده و به پیشرفت شهر کمک کرده‌اند. برنامه «اکنون عمل کنیم» ادامه‌دهنده این سنت است تا همه اعضای شهر را به اقدام مشترک برای آینده‌ای امن‌تر و پایدارتر دعوت کند.
برای هدایت فرایند برنامه‌ریزی، شهرداری شرکت مشاوره محیط زیستی «کیم لاندگرن آسوشیتس» را استخدام کرده و همچنین پنج سفیر اقلیمی پاره‌وقت را برای تسهیل ارتباط با جامعه به کار گرفته است. علاوه بر این، کمیته‌ای مشورتی متشکل از ساکنان و کارکنان شهری برای ارائه نظرات بیشتر تشکیل شده است.
ارزیابی آسیب‌پذیری اقلیمی که شامل تحلیل تأثیرات رویدادهای آب‌وهوایی شدید همچون گرمای شدید، سرمای شدید، سیلاب و طوفان‌ها است، در مراحل اولیه خود قرار دارد. این رویدادهای اقلیمی با توجه به تغییرات آب‌وهوایی، بیش از پیش رایج و شدیدتر شده‌اند.
ارزیابی آسیب‌پذیری اقلیمی به شهر آلبانی کمک می‌کند تا نقاط ضعف و خطرات ناشی از رویدادهای شدید اقلیمی همچون گرما، سرما، سیلاب و طوفان‌ها را بهتر شناسایی کند. این شناخت دقیق‌تر موجب می‌شود برنامه‌ریزی برای مقابله با این تهدیدها هدفمندتر و مؤثرتر باشد و منابع لازم برای حفظ ایمنی و سلامت ساکنان در شرایط اقلیمی سخت به‌درستی تخصیص یابد. به این ترتیب، تاب‌آوری شهر در برابر تغییرات اقلیمی افزایش یافته و آمادگی کلی جامعه برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی بهبود پیدا می‌کند.
ساکنان آلبانی می‌توانند در نظرسنجی آسیب‌پذیری اقلیمی در پورتال «پایداری شهرداری آلبانی» شرکت کنند تا چالش‌ها و نیازهای خود را در این زمینه شناسایی کنند. به نظر مدیر پایداری شهر آلبانی، اقدام برای مقابله با تغییرات اقلیمی کاری دشوار است، اما اقدامات کوچک می‌توانند با همکاری ساکنان، کسب‌وکارها، سازمان‌های غیرانتفاعی و دولت شهری، به تأثیرات بزرگ تبدیل شوند.
مشارکت جامعه نقش مهمی در افزایش اثربخشی برنامه اقلیمی آلبانی دارد، زیرا موجب می‌شود راهبردها و اقدامات براساس نیازها، دغدغه‌ها و اولویت‌های واقعی ساکنان طراحی شود. ساکنان می‌توانند دیدگاه‌های ارزشمندی درباره تأثیرات اقلیمی بر زندگی روزمره خود ارائه دهند و نقاط و گروه‌های آسیب‌پذیر را شناسایی کنند. هنگامی که مردم احساس کنند صدایشان شنیده می‌شود و در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت دارند، بیشتر از برنامه‌ها حمایت و در اجرای آنها همکاری می‌کنند. مشارکت جامعه امکان طراحی راه‌حل‌هایی متناسب با فرهنگ و شرایط خاص هر محله را فراهم می‌کند. جامعه مشارکت‌کننده منابع، دانش محلی و نیروی داوطلب را به برنامه اضافه و ظرفیت مقابله با چالش‌های اقلیمی را تقویت می‌کند.
برنامه اکنون عمل کنیم بخشی از منابع مالی خود را از برنامه کمک‌هزینه جوامع هوشمند اقلیمی دریافت می‌کند؛ این برنامه از سوی اداره حفاظت از محیط زیست ایالت نیویورک و از محل صندوق حفاظت از محیط زیست تأمین مالی می‌شود. هدف از این حمایت مالی، کمک به شهرها و جوامع محلی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، افزایش تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی و پیشبرد پروژه‌های پایداری محیط‌زیستی است. این منابع مالی، امکان اجرای مطالعات تخصصی، مشارکت عمومی و توسعه راهکارهای اجرایی در برنامه اقلیمی آلبانی را فراهم می‌سازد.
